แนวทางการส่งเสริมการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียน(Formative Assessment)วิชาวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ในสถานศึกษา

บทความ : การส่งเสริมการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนในรายวิชาวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ แนวทางการพัฒนาคุณภาพการเรียนรู้ในสถานศึกษา

การประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนหรือที่รู้จักกันในชื่อว่า Formative Assessment เป็นกระบวนการที่มีบทบาทสำคัญยิ่งต่อการยกระดับคุณภาพทางการศึกษา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรายวิชาที่เน้นกระบวนการคิดอย่างลึกซึ้งและการแก้ปัญหา เช่น วิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ การประเมินในลักษณะนี้ไม่ใช่เพียงการวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนเท่านั้น แต่เป็นเครื่องมือที่ทรงพลังในการพัฒนาและส่งเสริมการเรียนรู้ของผู้เรียนให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในห้องเรียน การนำ Formative Assessment มาใช้ในสถานศึกษาอย่างจริงจังจึงเป็นสิ่งที่ควรได้รับการส่งเสริมและสนับสนุนในทุกระดับของการจัดการเรียนรู้

สำหรับรายวิชาวิทยาศาสตร์ การเรียนรู้ไม่ได้เน้นเฉพาะความจำหรือการท่องสูตร แต่ต้องอาศัยกระบวนการคิดเชิงวิเคราะห์ การสังเกต การตั้งสมมติฐาน การทดลอง และการสรุปผล การประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนจึงควรมุ่งเน้นไปที่การสังเกตพฤติกรรมการเรียนรู้ของนักเรียนในระหว่างกิจกรรม การให้คำถามเชิงสะท้อนความคิด การใช้ใบงานหรือแบบฝึกหัดที่กระตุ้นให้เกิดการคิดวิเคราะห์ และที่สำคัญคือ การให้ข้อเสนอแนะที่ชัดเจน ทันเวลา และสามารถนำไปปรับปรุงการเรียนรู้ได้จริง การบูรณาการการประเมินแบบนี้เข้าไปในกิจกรรมการเรียนการสอน ไม่เพียงแต่ช่วยให้นักเรียนพัฒนาทักษะด้านวิทยาศาสตร์ แต่ยังส่งเสริมให้เกิดทัศนคติที่ดีต่อวิชา ซึ่งเป็นรากฐานที่สำคัญต่อการพัฒนาศักยภาพในอนาคต

ในส่วนของรายวิชาคณิตศาสตร์ การเรียนรู้ในระดับพื้นฐานมักเป็นสิ่งที่นักเรียนจำนวนไม่น้อยรู้สึกว่ายากหรือน่าเบื่อ ทั้งที่ความรู้ทางคณิตศาสตร์เป็นทักษะสำคัญในการดำรงชีวิต การส่งเสริมการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนในวิชานี้ควรมุ่งเน้นไปที่การตรวจสอบความเข้าใจอย่างต่อเนื่อง การใช้คำถามปลายเปิด การให้โจทย์ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับชีวิตจริง การอภิปรายในชั้นเรียน และการสะท้อนผลการเรียนรู้ของนักเรียนในแต่ละช่วงเวลา ครูสามารถใช้เทคนิคอย่าง exit tickets, think-pair-share หรือการนำเสนอแนวคิดหน้าชั้นเรียน เพื่อสังเกตพฤติกรรมการเรียนรู้และวิเคราะห์ความเข้าใจของนักเรียนแบบรายบุคคลหรือรายกลุ่ม การสื่อสารระหว่างครูกับนักเรียนจึงเป็นหัวใจสำคัญของ Formative Assessment ซึ่งไม่ควรถูกมองข้าม

การส่งเสริมการใช้ Formative Assessment ในสถานศึกษาจำเป็นต้องมีการวางแผนอย่างเป็นระบบ โดยเริ่มจากการสร้างความเข้าใจร่วมกันในหมู่ครูผู้สอนถึงความหมาย ความสำคัญ และประโยชน์ของการประเมินในลักษณะนี้ ผ่านการอบรมเชิงปฏิบัติการ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การพัฒนาสื่อและเครื่องมือที่เหมาะสมกับบริบทของโรงเรียน การกำหนดเป้าหมายการเรียนรู้ที่ชัดเจนร่วมกับนักเรียน และการสร้างบรรยากาศในห้องเรียนที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนกล้าแสดงออก กล้าคิด กล้าเรียนรู้จากความผิดพลาดโดยไม่รู้สึกกลัวการประเมิน

หนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้การประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนประสบผลสำเร็จ คือ การใช้ผลการประเมินไปปรับปรุงการสอนอย่างต่อเนื่อง ครูควรจดบันทึกข้อสังเกตของตนเองจากกิจกรรมในชั้นเรียนเพื่อนำไปใช้วางแผนการเรียนรู้ในครั้งถัดไป ไม่ว่าจะเป็นการจัดกลุ่มนักเรียน การจัดลำดับเนื้อหา การเลือกกิจกรรมที่เหมาะสม หรือการพัฒนาวิธีการอธิบายให้เข้าใจง่ายขึ้น การประเมินที่ดีจึงไม่ได้จบลงเพียงการให้คะแนนหรือบันทึกผลเท่านั้น แต่เป็นวงจรของการเรียนรู้ที่หมุนเวียนไปอย่างไม่มีที่สิ้นสุด

การส่งเสริมการประเมินแบบ Formative ในวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ยังสามารถพัฒนาไปสู่การเรียนรู้แบบ Active Learning ที่เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลางได้อย่างเป็นรูปธรรม การใช้เครื่องมือดิจิทัล เช่น Google Forms, Padlet, Kahoot, Quizizz หรือแอปพลิเคชันอื่นๆ เพื่อประเมินความเข้าใจแบบเรียลไทม์ ถือเป็นอีกแนวทางหนึ่งที่น่าสนใจและสอดคล้องกับยุคสมัย นอกจากจะช่วยให้ครูเห็นผลการเรียนรู้ของนักเรียนได้ทันที ยังช่วยสร้างความสนุกสนานและความมีส่วนร่วมในห้องเรียนอีกด้วย

การมีส่วนร่วมของผู้บริหารสถานศึกษาก็ถือเป็นอีกปัจจัยที่มีบทบาทในการส่งเสริมการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนอย่างยั่งยืน ผู้บริหารควรสนับสนุนทรัพยากรที่จำเป็น อาทิ สื่อการสอน เครื่องมือเทคโนโลยี ห้องปฏิบัติการ บรรยากาศการเรียนรู้ที่เหมาะสม รวมทั้งการนิเทศ ติดตามผล และให้กำลังใจแก่ครูผู้สอนในการนำแนวทางนี้ไปใช้จริงในห้องเรียนอย่างต่อเนื่อง

สิ่งสำคัญที่สุดในการพัฒนาแนวทางการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนในวิชาวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์คือการมองเห็นผู้เรียนเป็นมนุษย์ที่กำลังเรียนรู้ มากกว่าการเป็นเพียงผู้เข้าสอบหรือผู้รับคะแนนเท่านั้น นักเรียนแต่ละคนมีพื้นฐาน ประสบการณ์ และวิธีการเรียนรู้ที่แตกต่างกัน การใช้วิธีการประเมินที่หลากหลายและยืดหยุ่นจึงเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้ผู้เรียนทุกคนสามารถแสดงศักยภาพของตนออกมาได้อย่างแท้จริง

การพัฒนาการเรียนรู้ด้วยการประเมินแบบ Formative จึงเป็นแนวทางที่ครูสามารถนำมาใช้เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้แบบลึกซึ้งและยั่งยืนได้ในทุกห้องเรียน โดยเฉพาะในวิชาที่ต้องการการคิดวิเคราะห์สูงอย่างวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ หากครูสามารถออกแบบกิจกรรมที่เชื่อมโยงระหว่างการเรียนรู้กับการประเมินได้อย่างกลมกลืน พร้อมทั้งเปิดโอกาสให้นักเรียนได้รับข้อเสนอแนะที่สร้างสรรค์ การเรียนรู้ของนักเรียนย่อมเป็นไปอย่างต่อเนื่องและมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ซึ่งจะนำไปสู่การพัฒนาศักยภาพของนักเรียนอย่างเต็มที่ทั้งในด้านวิชาการ ทักษะ และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ในศตวรรษที่ 21

ดังนั้น การส่งเสริมการประเมินเพื่อพัฒนาผู้เรียนในวิชาวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์จึงควรได้รับการส่งเสริมในทุกมิติ ทั้งด้านนโยบาย กระบวนการจัดการเรียนรู้ การพัฒนาครู และการมีส่วนร่วมของผู้บริหารและชุมชนทางการศึกษา เพราะหากเราต้องการให้นักเรียนของเรามีความสามารถในการคิดวิเคราะห์ แก้ปัญหา และสร้างนวัตกรรมในอนาคต การวางรากฐานด้วยการประเมินแบบ Formative ที่มีคุณภาพคือกุญแจสำคัญที่เราควรให้ความสำคัญอย่างยิ่ง

เอกสารเป็นไฟล์ PDF

ดาวน์โหลดไฟล์เอกสารจากลิงก์นี้นะครับ

ดาวน์โหลดไฟล์เอกสาร คลิกที่นี่

ขอบคุณแหล่งที่มา : สสวท.